Lá»i đầu của ngÆ°á»i dịch Trong không gian văn hoá Xô-viết trÆ°á»›c đây và cho đến hiện nay, Vakhtang Konstantinovich Kikabidze — thÆ°á»ng được gá»i bằng “Buba†(biệt danh vốn do những ngÆ°á»i thân cáºn sá» dụng) hoặc “Mimino†(nhân váºt phim cùng tên do ông thủ vai) — là má»™t tên tuổi lá»›n: ông là ca sÄ© nhạc
pop, diễn viên kiêm đạo diễn điện ảnh, nhà viết kịch và tác giả ca khúc; từng được tặng Giải thưởng Nhà nước Liên Xô, danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân nước Cộng hoà Xô-viết Georgia (tức
Gruziya trong tiếng Nga) cùng nhiá»u giải thưởng và /hoặc sá»± tôn vinh quốc gia và quốc tế khác. Ở Việt Nam, nhiá»u ngÆ°á»i có thể còn nhá»› diá»…n xuất của V. K. Kikabidze thông qua các nhân váºt phi công “Mimino†Mizandari (phim nhá»±a
Mimino, đạo diá»…n Georgiya Daneliya, được coi là má»™t trong số các tượng Ä‘Ã i của ná»n Ä‘iện ảnh tượng trÆ°ng chủ nghÄ©a Xô-viết) hoặc Ä‘iệp viên CIA John Glabb (phim truyá»n hình
TASS được quyá»n tuyên bố, đạo diá»…n Vladimir Fokin). Năm 1999, má»™t ngôi sao tên V. K. Kikabidze đã được đặt tại Quảng trÆ°á»ng “Các Minh tinh†(Ploshchad’ Zvëzd) ở Moskva, nÆ¡i tôn vinh những danh nhân của ná»n nghệ thuáºt biểu diá»…n Xô-viết và Nga.
Là ngÆ°á»i gốc Georgia, “Buba†Kikabidze sinh ngà y 19.7.1938 trong má»™t gia đình đại quà tá»™c — bà ná»™i là má»™t quáºn chúa thuá»™c dòng há» quyá»n quà Mikadze, mẹ cÅ©ng là quáºn chúa thuá»™c hoà ng tá»™c Bagration-Davitashvili (chấp chÃnh triá»u đại Imereti trong lịch sá» Georgia). Lá»›n lên và thà nh danh trong lòng chế Ä‘á»™ Xô-viết, vá» căn cÆ°á»›c văn hoá “Buba†hoà n toà n được coi là ngÆ°á»i Nga, hÆ¡n nữa là má»™t ngÆ°á»i Nga danh lÆ°u, thà nh viên chắc chắn của bá»™ pháºn trà thức
nomenklatura được cả chế Ä‘á»™ Xô-viết trÆ°á»›c đây lẫn nhà nÆ°á»›c Liên bang Nga háºu Xô-viết chăm bẵm, Æ°u ái. Gần đây nhất, trong tháng Bảy, theo má»™t quốc tục từ thá»i Xô-viết, Tổng thống Nga Dmitry Medvedev đã kà sắc lệnh tặng thưởng Vakhtang Kikabidze “Huân chÆ°Æ¡ng Hữu nghị†nhân sinh nháºt lần thứ 70 của ngÆ°á»i nghệ sÄ© trứ danh của cả hai quốc gia Nga và Georgia. Äồng thá»i, Bá»™ Văn hoá Liên bang Nga cÅ©ng quyết định tổ chức — và o ngà y mồng 5.9.2008, tại Äại Äiện trong Kremli — má»™t buổi biểu diá»…n khánh chúc thất tháºp chu niên của Kikabidze, mở đầu cho
tour lưu diễn mùa thu của ông tại Liên bang Nga. Một phần vé của buổi khánh diễn đã được bán qua Internet.
Tuy nhiên, dá»± án văn hoá đẹp đẽ nói trên vừa bị đánh há»ng. Hôm 12 tháng Tám, trên sóng phát thanh của radio
Ä–kho Moskvy (Tiếng vá»ng Moskva), “Buba†Kikabidze đã tuyên bố ông sẽ không Ä‘i Moskva lãnh nháºn “Huân chÆ°Æ¡ng Hữu nghị†từ Tổng thống Nga, cÅ©ng nhÆ° sẽ không tham dá»± buổi công diá»…n dà nh cho mình ở Kremli, để phản đối chiến dịch (từ mồng 8 đến 12.8.2008) mà quân Ä‘á»™i Nga vừa tiến hà nh trên tổ quốc ông. Ngà y 23 tháng Tám, tuần báo
Kvela Siahle (Tin tức Má»i mặt) ở Tbilisi đã tiến hà nh phá»ng vấn “Buba†vá» những chủ Ä‘á» có liên quan. Sau đây là ná»™i dung cuá»™c phá»ng vấn, do kà giả Natiya Dolidze thá»±c hiện.
La Thà nh
Kvela Siahle (23.08.2008, 18:23) — Vào tháng Chín tới, ở Moskva đáng lẽ sẽ diễn ra buổi biểu diễn khánh thọ của “Buba” Kikabidze. Người Nga cũng đã chuẩn bị để trao cho ông “Huân chương Hữu nghị”. Tuy nhiên,
batoni
[1] Buba đã tuyên bố từ chối cả huân chương lẫn buổi khánh diễn.
Vakhtang Kikabidze: Những gì mà nước Nga đã làm ở Georgia là một cuộc xâm lược không thể chối cãi, một nỗ lực chiếm đóng một quốc gia có chủ quyền. Ở đây không có gì cần phải nói nhiều, tất cả chỉ nhìn qua đã thấy rõ. Vào thế kỉ XXI không ai hình dung nổi một điều như vậy, dù rằng điều đó do nước Nga gây ra. Rõ ràng, đây là một chiến dịch đã được trù liệu chu đáo, được lên kế hoạch từ trước. Quân xâm lược đã tràn ngập lãnh thổ của chúng ta một cách mau lẹ đến nỗi chúng không thể thực hiện được điều đó một cách tự phát mà không hề tính trước. Thoạt đầu tôi cứ ngỡ quân đội Nga chỉ hoạt động giới hạn trong khu vực có xung đột, nhưng khi nó tràn lấn suýt nữa thì cả nước Georgia, tôi mới vỡ lẽ: người Nga đã phát động cuộc chiến tranh man rợ này một cách có chủ đích. Chúng ta phải tận lực tống cổ họ đi. Phương Tây cần giúp đỡ chúng ta trong việc này. Dẫu sao thì nỗi bất hạnh này cũng có một hệ luỵ tích cực: cả thế giới đã thấy Nga là một nước như thế nào; đã thấy rằng ngay cả ở thế kỉ XXI nước Nga vẫn không hề thay đổi. Thật tồi tệ khi điều đáng ghê tởm này đã xảy đến với chúng ta. Làm sao được đây! Chúng ta là một dân tộc nhỏ, nếu nhìn lại lịch sử của chúng ta thì có lẽ không thể khác thế được. Toàn thế giới đã bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với chúng ta, và điều mà thế giới đang thể hiện với chúng ta là cực kì quan trọng không chỉ trong lúc này, mà còn cả trong tương lai nữa. Về nước Nga, nó sẽ bị cả thế giới trừng phạt nghiêm khắc.
Natiya Dolidze: Mặc cho những áp lực quốc tế, nước Nga vẫn đang cố tình trì hoãn quá trình... Vakhtang Kikabidze: Chị nói đúng. Họ đang cố gắng để làm sao có thể cướp bóc và chiếm đoạt được càng nhiều càng tốt. Rõ ràng, [quân đội của] họ đã được lệnh hãy huỷ diệt tất cả những gì có thể. Ở khu vực đèo Borzhomsky họ đã thực hiện hành động phá hoại các thắng tích một cách thú tính nhất: đốt rừng. Ngoài những kẻ man rợ ra thì ai có thể làm việc đó? Họ đã phóng hoả đốt những cánh rừng độc nhất vô nhị của chúng ta. Hành động huỷ diệt cảnh quan này là một tội ác chống loài người. Cũng chính họ đã san phẳng Tskhinvali, nhưng giờ đây loại toan buộc tội người Georgia đã làm việc đó. Tôi chắc chắn rằng mọi chuyện sẽ sớm được làm sáng tỏ, chỉ cần chúng ta kiên nhẫn một chút. Không còn cách nào khác.
Natiya Dolidze: Ông có nhiều thân nhân và bằng hữu ở nước Nga. Họ có gọi điện cho ông không? Họ ngĩ gì về điều đang xảy ra? Vakhtang Kikabidze: Hầu như không ai gọi điện cả, trừ một vài người thật gần gũi. Rõ ràng là họ đã hổ thẹn và cảm thấy có lỗi. Những người khác mà chị định nói đến, không có ai gọi điện cả. Có thể họ cảm thấy bất tiện. Mà nếu như có gọi điện thì họ biết phải nói gì với tôi? Một sự thật là hiện nay, giới trí thức ở nước Nga đang rất lo sợ. Tôi đã phải ngạc nhiên khi được biết rằng Grigory Yavlinsky
[2] đã tổ chức được ở Peterburg một hoạt động phản chiến khá lớn và đã ủng hộ Georgia. Ít nhất thì cũng đã có người dám lên tiếng.
Natiya Dolidze: Ông đã khước từ cái gọi là “Huân chương Hữu nghị” mà chính quyền Nga đề nghị. Ông có thể nói về điều đó được không? Vakhtang Kikabidze: Nói gì đây? [Đúng là] tôi đã từ chối. Nhưng liệu tôi có thể ứng xử khác thế được không?!
Natiya Dolidze: Sự tôn vinh đó là về cái gì? Ai trao tặng? Vakhtang Kikabidze: Đây là một trong những hình thức tôn vinh có ý nghĩa nhất ở Nga. Nó được gọi là “Huân chương Hữu nghị”. Đáng lẽ tôi sẽ phải nhận trao huân chương vào tháng Chín; người ta đã gửi cho tôi hồ sơ về việc này, do đích thân Tổng thống Nga kí. Cũng vào dịp đó, trong tháng Chín, tại Đại Điện Kremli [đã dự kiến] sẽ có buổi biểu diễn khánh chúc chu niên sinh nhật của tôi. Tôi đã khước từ cả huân chương, cả buổi khánh diễn. Có thể nói về “tình hữu nghị” nào đây, khi người ta đang giật nổ nhà tôi và cố sức san phẳng đất nước tôi?!
Natiya Dolidze: Giả sử ông có cơ hội được phát biểu với các thính giả của mình ở Nga, ông sẽ nói gì với họ? Vakhtang Kikabidze: Ai sẽ nghe tôi nói đây? Tôi cần phát biểu với ai những điều mà họ không nói được, bởi chính họ đang rất sợ? Tôi có [bạn đồng liêu là] một nhà đạo diễn chương trình người Nga. Ông ấy nói với tôi rằng từ nhiều thành phố ở Nga, những người hoàn toàn không quen biết đã gọi điện cho ông ấy và nói: “Hãy chuyển lời tới tôn ông Buba rằng chúng tôi ở bên cạnh ông ấy.” Nhưng nói to lên để biểu tỏ sự phản đối thì không ai dám. Chế độ Putin đã hăm doạ ngay cả các cư dân của nó; không một ai [dám] nói cho nhân dân Nga biết sự thật.
Natiya Dolidze: Vậy ông hãy nói đôi lời với người Georgia... Vakhtang Kikabidze: Tôi muốn nói với người Georgia rằng lúc này chỉ có sự đoàn kết mới cứu được chúng ta. Chúng ta cần phải biết làm tất cả để bảo vệ đất nước của mình. Người Nga cần phải cuốn gói khỏi nơi đây. Sau đấy chúng ta sẽ chăm lo và tái thiết toàn bộ đất nước. Ít nhất là vào lúc này, chúng ta cần phải hiểu rằng sự chỉ trích dằn vặt lẫn nhau sẽ chẳng mang lại lợi ích gì. Tựu trung, trong những ngày này chúng ta thực sự có thể đứng bên nhau. Tai ương đã khiến chúng ta xích lại gần nhau hơn. Tôi rất mừng khi phe đối lập đã ra tuyên bố chống lại cuộc xâm lăng của nước Nga. Chúng ta lúc này đang phải trông nom, cấp dưỡng, thu xếp [nơi ăn chốn ở] cho nhiều người; đang phải đưa những người chạy nạn trở về nhà. Tất cả những việc này đều đòi hỏi thời gian, nhưng chúng ta không được ngã lòng! “Hãy đứng vững trong hoạn nạn!” — Tổ tiên đã truyền dạy chúng ta như vậy, và chúng ta cần thực hiện cho bằng được.
Bản tiếng Việt © 2008 talawas
[1]batoni (tiếng Georgia): tôn ông, ngài. (Các chú thích là của người dịch.)
[2]Grigory Alekseevich Yavlinsky (1952—): nhà hoạt động chính trị và chuyên gia kinh tế học, người Nga lai Do Thái, người sáng lập và nguyên chủ tịch đảng chính trị đối lập theo đường lối khai phóng “Yabloko” trên chính trường Nga. G. A. Yavlinsky đã từng hai lần (1996 và 2000) là ứng cử viên tổng thống Nga của Đảng “Yabloko”.