Chiều Chủ nhật 16.3 tôi cùng đứa con trai và 700 khán giả leo lên đỉnh đồi để vào thính đường của trường Đại học Cộng đồng Foothill College, nằm gần thành phố San Jose, nơi có chương trình văn nghệ để nhớ về một thời sinh viên.

Trên đường từ chỗ đậu xe đi bộ vào, có một anh đang lái xe gọi tên tôi, chào hỏi. Khuôn mặt quen nhưng tôi xin lỗi không nhận ra mà chỉ thoáng thấy người ngồi bên cạnh là nhạc sĩ Nguyễn Đức Quang. Anh bạn phải vội chạy vào bãi đậu, còn tôi chưa kịp nhớ ra, cố hồi tưởng nhưng khuôn mặt anh không gắn liền với một tên gọi quen thuộc nào.

Cho đến khi nhìn lên sân khấu, nghe trưởng ban tổ chức buổi văn nghệ là anh Phạm Phú Nam giới thiệu trưởng du ca Nguyễn Đức Quang sẽ xuất hiện cùng một du ca của đất Long Xuyên xưa, tôi nhận ra ngay người mình đã quên tên là anh Trần Anh Kiệt.

Thấm thoát đã hơn một phần tư thế kỉ rồi, kể từ ngày tôi đến sinh hoạt với đoàn du ca Bắc California do anh Trần Mạnh Hoà làm trưởng trong những năm đầu thập niên 1980, khi còn là sinh viên Đại học Berkeley và cũng thường cầm đàn ghi-ta xướng lên cho các bạn đồng ca, chứ chưa bao giờ tự mình dám đơn ca. Trong những sinh hoạt cộng đồng, tôi đến với đoàn du ca áo nâu để tiếp tục được có dịp hát cộng đồng như ở quê nhà. Nhưng tôi không đến được thường xuyên mỗi tuần như gần trăm ca viên, mà chỉ vào những dịp có văn nghệ lớn. Thời đó đoàn có những giọng ca mạnh như Ngô Thanh Lập, Hoàng Đoàn và Trần Anh Kiệt.

Những tiếng hát du ca: Nguyên Nhu (trái), Đồng Thảo, Trương Xuân Mẫn, Trần Anh Kiệt và Nguyễn Đức Quang (Ảnh: Bùi Văn Phú)

Anh Kiệt nay tóc trên đầu đã vơi đi để lộ vầng trán cao và khuôn mặt tròn hơn nên tôi nhận không ra. Nhưng giọng hát của anh còn để lại âm vang trong lòng tôi.

Hôm nay Trần Anh Kiệt cùng con chim đầu đàn của phong trào du ca Việt Nam đến với chương trình qua những nhạc phẩm viết về tuổi trẻ, viết cho tuổi trẻ và viết vì tuổi trẻ, là những ca từ đã làm rung động con tim của một thế hệ thanh niên Việt:

Nguyễn Đức Quang giới thiệu bài nhạc và nhắc cho người nghe biết “người yêu” của ông chính là quê hương Việt Nam ở vào giai đoạn dầu sôi, lửa bỏng giữa thập niên 1960.

Những người du ca đưa thanh niên trở về với mẹ cha, dân làng, ruộng đồng rồi cùng nhau tiến lên:

Tiếng ca cất vang, ngân cao. Trên sân khấu ngoài Nguyễn Đức Quang, Trần Anh Kiệt có thêm những giọng hát điạ phương của Thung lũng Hoa vàng là Nguyên Nhu, Đồng Thảo, Trương Xuân Mẫn cùng cất tiếng hoà ca.

Và ở đâu có Nguyễn Đức Quang là phải có “Việt Nam quê hương ngạo nghễ.”

Tôi cũng muốn nhảy lên sân khấu để cùng các anh chị hát vang tâm tình Việt Nam của một thời đất nước chiến tranh. Hát để nhớ một thời tuổi trẻ nhiệt huyết dấn thân, nhớ một đoạn đường sinh viên ở quê nhà, trên đất Mỹ, một quãng đời sinh hoạt từ sân trường đại học, ra cộng đồng cho đến các trại tị nạn ở Đông Nam Á.

Lần sau cùng tôi cất tiếng đồng ca với mấy trăm người trẻ ở hải ngoại cũng đã 15 năm hơn rồi. Khi đó tôi đã nhận ra rằng những bản đồng ca mình thuộc nằm lòng không còn tạo nên được hào khí trong lòng thế hệ các em lớn lên ở Việt Nam hay ở Hoa Kỳ sau này.

Làm sao tôi quên được những ca từ sôi sục như lời hịch truyền cất lên giữa lòng Sài Gòn đầy nhiễu nhương của thời cuộc:

Hay những tủi nhục của thân phận, của xã hội:

Những lời ca tôi đã bao lần cất cao mà không biết tác giả.

Có những bài hát được sinh viên truyền nhau hát trong nước và chỉ đến khi ra đến nước ngoài tôi mới biết được là của Nguyễn Đức Quang, nhưng chính tác giả cũng không biết bài hát đã được thu vào băng, như ca khúc:

*

Trên đồi chiều nay còn có một giọng ca đã ngoài bát tuần. Giọng hát của cô sinh viên miền Nam, tên Thanh Bình, đã cất lên giữa lòng Hà Nội vào ngày 15.3.1942 với nhạc khúc “Tiếng gọi thanh niên” của Lưu Hữu Phước mà sau này đã trở thành quốc ca Việt Nam Cộng hoà. Hôm nay cùng hát quốc ca khai mạc với giọng hát Thanh Bình, tức phu nhân cố Phó Thủ tướng Việt Nam Cộng hoà Nguyễn Tôn Hoàn, còn có những bậc cha mẹ, có hàng trăm em học sinh của trường Việt ngữ Về Nguồn. Các em đứng nghiêm trang trên sân khấu nghe ông bà, cha mẹ hát chứ chẳng thuộc lời để miệng nhấp nháy hát theo.

Trong chương trình các em còn lên sân khấu cùng với ông bà, cha mẹ trong hai bản đồng ca nữa là “Mẹ Việt Nam ơi chúng con vẫn còn đây” và “Việt Nam, Việt Nam”. “Mẹ Việt Nam ơi!” cũng không nghe tiếng các em kêu lên, kể cả trong điệp khúc với nhạc quân hành, mà chỉ có tiếng hát của thế hệ cha ông. Đứa con trai của tôi ngồi cạnh cũng rơi vào giấc ngủ.

Nhưng khi hai tiếng “Việt Nam” vang lên trên sân khấu thì các em đã hát, vỗ tay theo nhịp và đứa con trai của tôi cũng bừng tỉnh dậy hát theo:

Mai sau, một khi dân tộc Việt Nam có cơ hội, bài hát này nên được chọn làm quốc ca.

Ba thế hệ người Việt hải ngoại đồng ca “Việt Nam, Việt Nam” của Phạm Duy (Ảnh: Bùi Văn Phú)

*

Đời sinh viên cũng còn là thời của những bản tình ca bất hủ với tiếng hát Duy Quang, Khánh Ly hay Thanh Lan. Hôm nay nghe Diễm Liên hát “Thà như giọt mưa” do Phạm Duy phổ thơ Nguyễn Tất Nhiên, tuy cô ca sĩ thế hệ sau chưa thuộc bài nhưng cũng làm đám sinh viên già rung động bồi hồi nhớ về trường cũ, nhớ bạn bè một lần phải chia tay nhau để ra chiến trường:

Và nhớ lại khung trời đại học mà Phạm Duy cũng đã ghi lại dùm.

*

Chủ đề của chương trình văn nghệ là hát cho sinh viên, hát về sinh viên nhưng mục đích chính là gây quỹ xây dựng Bảo tàng viện Thuyền nhân - Việt Nam Cộng hoà ở San Jose, một công trình do cơ quan IRCC chủ xướng để lưu lại cho thế hệ mai sau những gì còn lại của một quốc gia đã một thời góp mặt với thế giới.

Trong số di vật có những bài ca, những ca từ đã được nhiều người cất tiếng hát lên trên đường phố Sài Gòn, trên quê hương cũ, ngoài biển Đông, trong các trại tị nạn, ở nhiều thủ đô, phố thị thế giới và lại một lần nữa được ca vang trên đồi vào buổi chiều hôm nay.

Những lời ca khi được cất lên tôi luôn nghe tim mình rộn ràng trở lại.

© 2008 talawas