Cuối tuần này, chắc là bạn cũng như là hàng triệu dân chúng khắp nơi trên thế giới sẽ say sưa theo dõi trận chung kết Euro 2008. Tôi cũng sẽ làm như vậy. Nhân dịp này, tôi muốn lần nữa, từ dạo World Cup 2006, giới thiệu lại lịch sử của bóng đá và - đúng theo cách riêng - ý nghĩa "siêu lịch sử" của nó.

Bóng đá có liên quan gì đến mặt trăng? Thưa vâng, mời bạn đọc tiếp.

Bóng đá, túc cầu, soccer hay football, chắc bạn đồng ý với tôi, là một hoạt cảnh đầy hương vị, đầy sinh động, chất đầy từng phút giây, mà những ai đã rơi vào màn kịch này thì không thể thoát ra được. Cho dù suốt cả trận chơi mà kết quả không có một điểm phá lưới nào, trận chiến túc cầu vẫn cứ hấp dẫn. Cái khoái lạc của bóng đá là sự liên tục, không ngừng nghỉ của tác hành – mà vở kịch cứ như là bến bờ của một kết quả ngoạn mục và không tiên đoán được. Nhà bình luận thể thao Mỹ Lawrie Mufflin có lần diễn tả rằng, “Một trận bóng đá cũng giống như là một vở kịch lớn ở hí trường, với một câu chuyện lớn được kể qua phương cách trình diễn của những vở kịch nhỏ, bao gồm những mẫu đời bi tráng của từng nhân vật tham dự, vờn nhau trên sân cỏ, từng cặp, quấn quýt lẫn nhau, theo từng bước chạy, hiển lộ những kết cuộc bất thường”.

Bóng đá đến từ thuở nào và từ đâu? Theo một số tài liệu thì bóng đá có một lịch sử lâu dài, rất là xưa. Khởi thuỷ là một trò chơi sút lưới bằng trái banh da, chất đầy bởi lông gà vịt, của nhà Hán, Trung Hoa ở thế kỷ thứ Ba trước Tây lịch. Ở Nhật Bản, cũng ở thời kỳ này, cũng có một trò chơi tương tự. Ở phương Tây thì bắt đầu từ Hy Lạp. Người Hy Lạp cũng đã có trò chơi thể thao cạnh tranh, gọi là “episkyros” mà mỗi đội banh đã có lên đến 27 cầu thủ. Đế quốc La Mã, trong thời cực thịnh, cũng chơi trò “Harpastum,” với trái banh nhỏ hơn bây giờ, giữa một sân banh hình chữ nhật, có vẽ lằn thành hai phía ở giữa sân, và hai đội banh cố sút banh vào lưới goals của phe bên kia. Người La Mã giới thiệu cái nghệ thuật lừa banh bằng chân, hay là đánh banh bằng đầu và ngực, và hoàn toàn không được sử dụng tay. Mỗi cầu thủ La Mã được huấn luyện một cách lừa banh bằng chân khác nhau, và nghệ thuật lừa banh bằng những thủ đoạn ngoạn mục, có vẻ như lường gạt, đã được họ nâng cao đến trình độ xuất chúng. Chính cái thủ đoạn như là nghệ thuật của cách lừa banh và cướp hay cắp banh đã trở nên tính chất hấp dẫn đầy kịch tính của bóng đá.

Ở giai đoạn đầu Tây lịch, khi đế quốc La Mã cai trị các đảo xứ Anh quốc ngày nay, họ đã đem món thể thao này đến với người bản địa. Nhưng với tất cả những gì của trò chơi Harpastum của La Mã, nó cũng chưa chính thức trở thành bóng đá như bây giờ. Bóng đá hiện đại là sáng kiến của người Anh. Khởi thuỷ của football, như người Anh gọi nó, bắt đầu khoảng thế kỷ thứ Bảy Tây lịch, bằng những trò chơi rùng rợn của binh lính Anh với các đầu lâu của lính Đan Mạch mà họ đang có chiến tranh. Chuyện kể rằng, sau một trận đánh lớn mà quân đội Anh đã đánh bại quân Đan Mạch, họ chặt đầu hoàng tử Đan Mạch bị bắt, và lấy cái đầu lâu đầy máu me, hai mắt trợn trừng của ông ta ra làm trái banh. Thế là lịch sử của bóng đá, ngoài tính chất nghệ thuật lườn léo, sút banh, cướp bóng, bằng chân, nay được tăng thêm phần man dại và bạo hành. Từ lúc chiếc đầu lâu nhèm nhụa máu của hoàng tử Đan Mạch được sút vào lưới ở Anh cho đến nay, lịch sử bóng đá không bao giờ có cơ hội ngoảnh mặt nhìn lại quá khứ.

Ở thời đó, rất nhiều thế kỷ người Anh đã chơi túc cầu như điên dại. Có những nơi, nhiều trận đánh hỗn loạn, có lúc cả trăm cầu thủ, đủ mọi thành phần, tràn ra sân để giành banh, suốt cả ngày cho đến tối. Bạo hành, kể cả giết nhau, xé xác đối thủ vì thua banh, trở thành cơm bữa. Cái nạn hooligans ngày nay, so với chuyện giết chóc ngày xưa trong bóng đá, chỉ là trò đùa trẻ con mà thôi. Tình trạng bạo hành bóng đá này đã có lúc đến mức không chấp nhận được. Năm 1331, vua Edward III đã ra chiếu chỉ cấm chơi túc cầu. Ở Scotland thì vua James I, năm 1424, đã tuyên bố ở nghị trường rằng, “That na man play at the Fute-ball” (No man shall play football/Không ai được chơi túc cầu).

Nhưng tính chất man dại của túc cầu người Anh rồi cũng được văn minh hóa lần đầu bằng quy luật của trò chơi, chính thức giới thiệu bởi Đại học Eton và sau đó bởi Đại học Cambridge, nay được gọi là quy tắc Cambridge. Khởi đầu, quy luật bóng đá rất dễ dàng. Các cầu thủ có quyền đá thẳng vào cặp giò của đối thủ từ đầu gối xuống. Và phương pháp lừa banh bao gồm cả cách ôm banh dưới nách mà chạy, giống như trò chơi Rugby vậy. Cho đến năm 1863, thì trò ôm banh dưới nách đã bắt đầu bị cấm. Đây chính là thời điểm mà túc cầu được phân biệt hẳn hòi ra khỏi trò chơi Rugby. Tổ chức Túc cầu Thế giới đầu tiên được thành lập từ năm đó và cho đến năm 1925, thì số quốc gia hội viên đã lên đến 36. Ngày nay, Hội Túc cầu Thế giới, Federation Internationale de Football Association, hay là FIFA, có đến 204 hội viên quốc gia. Thế là một trò chơi chiến tranh của dân La Mã, trộn với máu man dại và văn minh quy tắc của người Anh, ngày nay đã hớp hồn cả nhân loại, từ Tây sang Đông.

Tôi và bạn có thể hỏi, thế thì vì cái cơ sự gì mà trò chơi bóng đá đang nắm lấy tim óc con người ngày nay?

Bóng đá, đối với nhân loại thời nay, là một năng ý “đánh trống lảng” đối với cuộc đời - một thứ distraction from being. Trong cuốn sách kỳ diệu Chuyện kể của Beelzebulb cho đứa cháu của George Gurdjieff, một đạo sĩ kỳ bí của thế kỷ trước, có câu: “Cái lạ lùng của con người ngày nay là hắn sợ con chuột nhiều hơn là sợ cái chết của hắn”. Theo Gurdjieff thì người ta bây giờ không thể thấy được, cảm nghiệm tới cái cơ bản, cái lớn lao của số phận làm người. Hắn chỉ thấy và cảm nhận toàn là chuyện nhỏ nhặt và vô nghĩa - và chỉ muốn được điên loạn trong khoái lạc cảm xúc. Khi nhân loại đã đánh mất khả năng cực lạc vô cùng từ cao điểm của sự bùng vỡ trí tuệ và tinh thần, spiritual ecstasy/rapture, hắn phải chỉ còn ôm lấy những niềm ngây ngất nay đã biến thành điên loạn tầm thường.

Suy diễn theo học thuyết của Gurdjieff thì tất cả những năng lực được thoát ra từ các trận bóng đá này với cả tỉ linh hồn nhân loại, mà mỗi thân thể là một nhà máy phát nhiệt lượng từ xúc cảm, là chỉ để nuôi mặt trăng. Vâng, nàng Nguyệt, vốn đang trưởng thành, vẫn được nuôi nấng bởi “thức ăn” đến từ khổ đau, tình cảm tiêu cực, và tính khí điên cuồng của con nguời trên hành tinh nước mắt này. Từ rượu say, tính dục vì khoái lạc, hút sách, âm nhạc bi đát, văn chương kích thích, tranh luận nhảm nhí nhưng đầy hào hứng trên mạng, cho đến nghi thức tôn giáo nhiệt tình, và cả chiến tranh, tất cả đều là ý chí phung phí năng lực của con người. Và ai gặt hái năng lực này? Thưa rằng, đó là mặt trăng.

Nhưng bạn có thấy không? Cái bệnh say sưa với bóng đá một cách điên dại như bây giờ là hiện tượng điên loạn của riêng bọn đàn ông, thanh niên. Người phụ nữ không bị cái hội chứng này. Nữ giới giải hóa năng lực tiêu cực của chính mình bằng chu kỳ kinh nguyệt – và do đó, họ được quân bình. Còn đàn ông, vì không có cơ năng thân xác tự giải hóa năng lực tiêu cực và ẩn ức, thì rất dễ bị làm nô lệ cho mặt trăng. Mỗi thằng đàn ông là một thằng điên trong Nguyệt lực – literally, họ là những lunatics. Một ngày nào đó, nếu phái nữ cũng tham gia như đàn ông để say sưa điên cuồng với bóng đá, họ sẽ đánh mất nữ tính và các chu kỳ kinh nguyệt của thân xác. Khi đó, thế gian lại càng mất quân bình - vì năng lực nam tính sẽ không còn được quân bình, trung hòa, và giải hóa bởi tính nữ.

Mặt trăng, cũng theo Gurdjieff, là một hành tinh đang vươn lên để tìm ra sự sống. Nó đang còn nằm trong vòng hiện hữu của cõi đá sỏi, nhưng sẽ có ngày tìm ra sinh lực trong cõi của thực vật, sau đó là động vật, và còn cao hơn nữa. Mặt trăng cần thật nhiều phân bón từ quả đất cho chuyến viễn hành tiến hóa này - mà năng lực tình cảm của con người, từ đau khổ đến điên loạn, đều là thức dinh dưỡng cho nàng Nguyệt.

Có lần mấy năm trước, sau nửa khuya, lúc đang ngủ say ở một khách sạn nhỏ ở trên đường Hai Bà Trưng ở Sài Gòn, tôi đã bị thức dậy bởi một cuộc đua xe máy của giới trẻ. Bước ra lan can, tôi nhìn xuống đường, hằng trăm xe máy, đua nhau chạy tối đa tốc lực, âm thanh máy nổ và tiếng kèn chát chúa, tiếng người la hét kinh hoàng, trộn lẫn là tiếng cổ võ, cười nói. Thật là một cảnh tượng kỳ lạ, thất kinh, ngoạn mục. Tôi hỏi ra thì giới trẻ đua xe sau một trận bóng World Cup. Cả Sài Gòn bị hớp hồn và điên dại vì bóng đá. Một hiện tượng nhân loại lạ lùng.

Bây giờ, cả hai tuần qua, đi ngang các quán café Việt Nam ở San Jose, California, tôi nghe tiếng hò reo của những đám thanh niên trước các trận bóng đá - và tôi nhìn lên mặt trăng đâu đó giữa bầu trời ban ngày. Tôi hình dung thấy nàng Nguyệt mỉm cười khoái lạc, tiếp nhận, háo hức cuốn nút cái năng lực và tình cảm điên loạn của đám nhân loại giống đực điên rồ với bóng đá đang cống hiến một cách vô thức và hoan hỉ cho Nàng từ trái đất.

Tôi nghĩ đến mặt trăng tròn đêm rằm như là một quả bóng đá, hình như càng ngày càng lớn ra, và tự hỏi, à biết đâu cái điên loạn bóng đá này sẽ thay thế cái điên loạn ngu xuẩn của ý chí chiến tranh!

© 2008 talawas